Gemeenten, provincies en het Rijk kunnen elkaar straks beter en eerder informeren wanneer het gevaar groot is dat een vergunning, overheidsopdracht of vastgoedtransactie wordt misbruikt voor criminele activiteiten.

Daarbij gaat het niet alleen om degene met wie de overheid ‘zaken’ doet, maar ook om zijn zakelijke relaties. Als het een crimineel netwerk te heet onder de voeten wordt in de ene gemeente en het de ondermijnende activiteiten in een andere plaats wil voortzetten, moeten overheden daarover informatie kunnen delen en moeten (bijvoorbeeld) burgemeesters elkaar kunnen waarschuwen. 

Dit is de kern van een wetsvoorstel van de ministers Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Dekker (voor Rechtsbescherming) dat vandaag via het internet in consultatie is gegaan. Met een verdere uitbreiding van de Wet Bibob (bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur) willen zij criminelen de pas afsnijden, die op slinkse manieren misbruik willen maken van de dienstverlening van de overheid en zo het openbaar bestuur ondermijnen. Als sprake is van een (ernstig) gevaar kan bijvoorbeeld een vergunning worden geweigerd of ingetrokken.

Soms schuiven criminelen katvangers naar voren om een aanvraag in te dienen, of werken ze met schijnconstructies om bestuursorganen te misleiden. Ook komt het voor dat iemand in gemeente X geen vergunning krijgt vanwege (ernstig) gevaar voor misbruik van de dienstverlening door de overheid, maar wél in gemeente Y, omdat men daar niet op de hoogte was van de risico’s. Malafide personen proberen vaak bij allerlei gemeenten vergunningen aan te vragen en blijven het telkens opnieuw proberen, totdat zij een gemeente hebben gevonden die de Wet Bibob niet toepast, of een verkeerde risico-inschatting maakt.

Om deze praktijken aan te pakken, wordt het eenvoudiger om informatie te delen. Zo is het voorstel dat gemeenten straks bij het Landelijk Bureau Bibob (LBB) ook kunnen navragen of in het Bibob-onderzoek van andere bestuursorganen een (ernstig) gevaar is vastgesteld. Nu kan alleen informatie worden opgevraagd over adviezen die het LBB zelf heeft uitgebracht. Nieuw is verder dat resultaten van onderzoeken die vijf jaar oud zijn mogen worden gedeeld. Nu is dat nog twee jaar. Ook kan de Belastingdienst informatie delen over boetes die zijn uitgedeeld, omdat opzettelijk onjuiste gegevens zijn verstrekt aan de fiscus.

Verder kunnen overheden - en bijvoorbeeld burgemeesters - elkaar een tip geven, als zij over waardevolle informatie beschikken die aanleiding kan zijn voor Bibob-onderzoek. Het gaat erom een waarschuwend geluid te laten horen, zodra er een sterk vermoeden bestaat dat criminelen betrokken zijn bij een onderneming en deze een vergunning (dan wel een andere beschikking) bij een ander bestuursorgaan hebben (aangevraagd). Overheden mogen straks onder bepaalde voorwaarden informatie uit een Bibob-dossier met elkaar delen. Die gegevens kunnen worden gebruikt als indicatie ‘dat er iets aan de hand is’ en kunnen aanleiding vormen om vervolgens zelf onderzoek te doen. 

Met deze uitbreidingen krijgt het bestuur betere mogelijkheden om zijn integriteit te beschermen tegen het ongewild faciliteren van criminele activiteiten. De wijzigingen maken deel uit van de actie-agenda van het kabinet om ondermijning aan te pakken.

De ministers werken ook aan een wetsvoorstel dat gezamenlijke gegevensverwerking door verschillende overheidsdiensten en eventuele private partners vergemakkelijkt. Daarnaast komt er een protocol dat voorschrijft wat verschillende diensten en afdelingen binnen een gemeente aan informatie mogen delen bij de aanpak van ondermijning.