De gemeente Almere heeft geen idee hoeveel slimme algoritmes het gebruikt. Volgens informatiemanager Ed Visch van de gemeente Almere is er de afgelopen jaren een wildgroei aan algoritmes ontstaan. Daardoor is er geen overzicht van welke algoritmen er worden gebruikt door de gemeente zelf en de partijen waarmee de gemeente samenwerkt.

Een algoritme is het bij elkaar brengen en combineren van verschillende soorten data. Veel van de algoritmes worden ingezet om problemen te voorkomen. Ze kunnen namelijk inschatten wat voor zorg iemand nodig heeft of wat de kans is dat een leerling van school gaat, voordat zijn of haar opleiding is afgerond. Maar aan het gebruik van de algoritmes zit ook een keerzijde. Er bestaat namelijk kans dat zo'n algoritme mensen discrimineert, zoals onlangs bij de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst aan het licht kwam.

Voor zover Ed Visch het kan inschatten, zijn er bij de gemeente Almere geen algoritmen die discrimineren. De afgelopen jaren is er veel aandacht voor privacy. Sinds de AVG-wetgeving van kracht is, is er volgens Visch veel urgentie om goed te kijken naar gegevensgebruik van personen.

Het gebruik van algoritmes is volgens Ed Visch niet per definitie slecht. "Ik ben van mening dat een algoritme absoluut niet bedreigend is, zolang je het gebruik ervan maar op een hele goede manier vastlegt." Visch wil dat de consequenties van het gebruik vooraf bedacht gaan worden. Er moet dan ook een ethische afweging gemaakt worden of het algoritme gebruikt kan worden. "Soms moet je tot de conclusie komen dat de uitkomsten niet lenen voor een bepaald gebruik."

Het gebruik van data heeft de afgelopen jaren een vlucht genomen. In het begin stond men er niet bij stil dat dat mogelijk tot profilering kon leiden. Daar kwam men pas later achter. De gemeente Almere heeft zich dan ook voorgenomen om dit jaar op een rij te zetten welke algoritmen er worden ingezet en of die wel ethisch zijn. Ook gaat een zogenoemde privacy officer daar jaarlijks over rapporteren. De helft van de Flevolandse gemeenten maakt gebruik van voorspellende algoritmes. Dat blijkt uit een inventarisatie van Omroep Flevoland in samenwerking met de NOS. Slimme algoritmes worden in Flevoland bijvoorbeeld ingezet om criminaliteit op te sporen, om in te schatten hoe de bevolking groeit en ze worden ook ingezet om te voorkomen dat een wijk onleefbaar wordt.

In Dronten wordt momenteel geëxperimenteerd met een slim systeem om ondermijnende activiteiten in kaart te brengen. Er wordt een signaleringskaart voor het buitengebied gemaakt door verschillende databronnen met elkaar te combineren. Daaruit komen dan aandachtsgebieden in het buitengebied naar voren waar ondermijnende activiteiten kunnen plaatsvinden. Het gaat om een testcase om te kijken wat de mogelijkheden zijn op het gebied van datagedreven werken. In Noordoostpolder wordt gebruik gemaakt van GBpro. Hiermee wordt een gemeentelijke bevolkingsprognose gemaakt. De gemeenten Lelystad, Urk en Zeewolde laten weten geen gebruik te maken van slimme algoritmes.

De NOS concludeert op basis van het onderzoek samen met de regionale omroepen dat Nederlandse gemeenten in toenemende mate leunen op slimme algoritmes en risicoprofilering om fraude en criminaliteit te voorspellen en op te sporen. Niet alle gemeentes zijn duidelijk over de werking van hun algoritmes. Er zijn ook gemeenten die zich juist hard maken voor transparantie. Zo heeft de gemeente Utrecht een algoritmeregister waarin uiteen wordt gezet hoe de gemeente algoritmes en risicoprofilering inzet. De gemeente Amsterdam heeft een vergelijkbaar register, dat eind dit jaar compleet moet zijn.