Vandaag treedt de Wet straffen en beschermen in werking. Hierdoor komen daders van zware misdrijven niet meer na twee derde van hun straf voorwaardelijk vrij.

De voorwaardelijke invrijheidstelling (v.i.) wordt maximaal 2 jaar. Die periode kon eerder nog oplopen tot wel 10 jaar. Daarnaast gaat de v.i. niet langer van rechtswege in, maar neemt het Openbaar Ministerie (OM) voor iedere gedetineerde een individuele beslissing of v.i. al aan de orde is. Daarbij wordt gekeken naar het gedrag van de gedetineerde, slachtofferbelangen en het gevaar voor de maatschappij.

Minister Dekker:

“Een dader die ver voor het einde van zijn celstraf alweer op vrije voeten komt, dat voelt onrechtvaardig en is niet uit te leggen aan slachtoffers. Dat gaat daarom vanaf vandaag veranderen: straf is straf. En om te voorkomen dat een crimineel opnieuw in de fout gaat, moet hij voortaan vanaf dag één actief aan de slag met beter gedrag – in de bak, aan de bak.”

Gedrag telt

Niet alleen tegen het einde van de gevangenisstraf gaat er iets veranderen, ook de invulling van de straf gaat op de schop. Meer dan nu het geval is gaat vanaf het eerste moment gedrag en de mate waarin gedetineerden zich inzetten om hun leven weer op de rit te krijgen, een rol spelen. Hun gedrag heeft invloed op de privileges die zij krijgen. Zo is bijvoorbeeld in de coronaperiode gebleken dat bezoek achter plexiglas invloed heeft op de invoer van smokkelwaar. Voor gedetineerden bij wie smokkelwaar wordt aangetroffen, kan de maatregel worden opgelegd dat zij alleen bezoek achter glas mogen ontvangen.

Daarnaast heeft het gedrag van gedetineerden invloed op het verloop van hun detentie. Verlof wordt minder vanzelfsprekend en vrijblijvend. Gedetineerden die goed gedrag vertonen, kunnen hier aanspraak op maken, als het een concreet re-integratiedoel dient. Bijvoorbeeld door te werken aan één of meerdere basisvoorwaarden voor een succesvolle terugkeer in de samenleving, zoals grip op schulden of zicht op werk. Ook voor verlof wordt het gedrag van gedetineerden meegewogen.

In de bak, aan de bak

Om herhaling van crimineel gedrag te voorkomen, gaan gedetineerden al vanaf dag één van hun gevangenisstraf actief aan de slag met een veilige terugkeer in de samenleving. Dit doen zij aan de hand van een zogeheten Detentie- en Re-integratieplan. Daarin wordt aandacht besteed aan de beperkingen én mogelijkheden van een gedetineerde en worden zijn persoonlijke gedrags- en re-integratiedoelen vastgelegd. De reclassering en gemeenten worden in een vroeg stadium betrokken bij het opstellen en het uitvoeren van dit plan. Met de wet wordt het makkelijker om onderling informatie uit te wisselen. Zo benutten we de straf optimaal om recidive te voorkomen en de maatschappij te beschermen.